Inleiding
Iedere jaarrekening is een momentopname. Om een jaarrekening te beoordelen, dient zij vanzelfsprekend geplaatst te worden in een breder perspectief. In dat bredere perspectief kan de ontwikkeling van een organisatie worden beoordeeld. In dat perspectief past het verleden en de verwachtingen voor de toekomst.
Om de ontwikkeling van onze ondernemingen te kunnen beoordelen, hebben wij haar belangrijkste parameters op een rijtje gezet. Wij schetsen de ontwikkeling vanuit het perspectief van onze belangrijkste shareholders:
- SW-medewerkers
- Gemeentelijke overheden
- Afnemers (opdrachtgevers en werkgevers)
In de schema's hiernaast staan de shareholders die wij dienen, met de bijbehorende belangen.
Financiële ontwikkeling
Ontwikkeling geconsolideerd resultaat GR en NV
De grafiek hiernaast laat de resultaatontwikkeling van NV, GR en geconsolideerd zien. De blauwe lijn laat de ontwikkeling zien van het resultaat van de NV (exclusief bijdrage van de NV aan de GR), de oranje lijn laat de ontwikkeling zien van de GR (exclusief bijdrage aan de GR van de NV) en de middelste lijn laat de geconsolideerde situatie zien. Uit de grafiek wordt duidelijk dat er vanaf 2014 sprake is van een geconsolideerd verlies.
Toelichting bij de grafiek:
a. De grafiek is gebaseerd op de cijfers uit de diverse jaarrekeningen van de afgelopen jaren. Wij hebben in de bovenstaande grafiek het resultaat van 2018 genormaliseerd met een eenmalige vrijval en dotatie in dat jaar.
b. Sinds 2018 zijn GR en NV financieel ontvlecht. Dit heeft gevolgen gehad voor een aantal posten:
- Beschut Werken: kosten en opbrengsten maken deel uit van de jaarrekening NV/BV.
- Loonkostensubsidie Begeleid Werken: tot 2017 betaalde de NV deze subsidie jaarlijks aan bedrijven, sinds 2018 doet de GR dit.
- Loonkosten ambtenaren: ambtenaren zijn in dienst van de GR en ambtenaren die ons bedrijf verlaten worden vervangen door medewerkers in de NV. Dit betekent voor de NV een stijging en voor de GR een daling van loonkosten (stand 2010 was 79 fte en in 2019 38 fte ambtenaren in de GR).
- Het LIV (Lager Inkomens Voordeel) en de terug te ontvangen Transitiekosten (voor SW-medewerkers die na ziekte uit dienst treden) zaten tot en met 2017 in het resultaat van de NV. Vanaf 2018 is dit voordeel overgegaan naar de GR.
c. Het resultaat van de NV werd zowel in 2018 als in 2019 negatief beinvloed door noodzakelijke transformatiekosten (transformatie naar meer bedrijfsmatig werken).
d. De groene lijn laat het geconsolideerd resultaat zien;zij toont de resultaatontwikkeling van het geheel waarin ook alle verschuivingen tussen GR en NV zijn geëlimineerd.
Resultaatontwikkeling NV Empatec
Om de teruglopende Rijksbijdrage en stijgende loonkosten het hoofd te bieden is NV Empatec sinds 2017 bedrijfsmatiger en marktgerichter gaan werken. Om dit mogelijk te maken waren er in 2018 en 2019 significante transformatiekosten noodzakelijk.
De belangrijkste doorgevoerde veranderingen waren:
- Meer externe en klantgerichtheid
- Marktconforme prijsstelling: ter voorkoming van oneigenlijke concurrentie (mede ingegeven door de Wet Markt en Overheid). Empatec hanteert zoveel mogelijk marktconforme verkoopprijzen waarin de integrale kosten zijn verwerkt.
- Decentralisatie van de organisatie
- Investeringsprogramma voor leiderschapsontwikkeling
Om de bijdrage voor gemeenten betaalbaar te houden zijn bovenstaande veranderingen sinds 2017 in gang gezet. Zij hebben een grote interne impact: zij gaan niet vanzelf, kosten geld en leiden in sommige gevallen ook tot vertrek van medewerkers. Over de eerste resultaten zijn we tevreden: ondanks een daling van 7% van het aantal ingezette gesubsidieerde fte’s, zijn omzet en NTW* in 2019 ten opzichte van 2016 respectievelijk met 14% en 21% gestegen. Waren bovenstaande veranderingen in de NV niet gerealiseerd, dan was de NV ondertussen verlieslijdend geweest.**
Helaas stellen we vast dat de resultaten 2019 van de NV Empatec achter zijn gebleven bij de begroting van 2019. De belangrijkste reden is dat de transformatiekosten (naar een bedrijfsmatiger en extern gerichter bedrijf) significant hoger zijn dan oorspronkelijk begroot. Daarentegen kan wel worden vastgesteld dat omzet en NTW hoger zijn dan voor 2019 waren begroot.
In de grafiek worden de ontwikkeling van omzet, NTW, totale kosten en operationeel resultaat (exclusief bijdrage van de NV aan de GR) getoond. De bovenste lijn laat de ontwikkeling van de omzet zien en de paarse lijn toont de ontwikkeling van de NTW. De rode lijn toont de ontwikkeling van de totale kosten. Tot en met 2017 zaten in de kosten van de NV extra subsidies (aangemerkt als negatieve kosten) voor LIV (Lager Inkomens Voordeel) en terug te ontvangen transitiekosten voor SW-medewerkers die uitstromen als gevolg van ziekte.
Om Empatec bedrijfsmatiger te laten werken en om de NTW te laten stijgen zijn in 2018 en 2019 extra transformatiekosten gemaakt. Daarnaast werd tot en met 2018 een deel van de kosten voor ingehuurde uitzendkrachten geboekt onder de ‘Kostprijs omzet’ en deze zijn sinds 2019 geboekt naar de ‘Overige bedrijfskosten’ waardoor de lijn van de totale kosten in de NV een stijging laat zien. Tot slot zijn de kosten gestegen als gevolg van cao-verhogingen, de substitutie van ambtenaren in de NV en door niet-doorbelaste kosten aan de GR en BV.
* Netto Toegevoegde Waarde (NTW): het verschil tussen de opbrengsten en de bij derden ingekochte goederen en diensten.
** Ervan uitgaande dat bij een daling van 7% van het gesubsidieerde personeelsbestand ook de NTW ten opzichte van 2016 met 7% zou zijn gedaald.
Liquiditeit
NV Empatec en GR Fryslân-West bankieren met verschillende bankrekeningen onder één overeenkomst bij de BNG. In het kader van de kredietfaciliteit saldeert de BNG de tegoeden en tekorten van GR en NV. Om deze reden heeft de liquiditeitsplanning in de afgelopen jaren altijd vanuit de geconsolideerde situatie plaatsgevonden.
Als gevolg van het feit dat in de afgelopen jaren GR en NV geconsolideerd verliezen leden (zoals reeds eerder aangegeven het gevolg van een lagere Rijksbijdrage, stijgende loonkosten SW-medewerkers en een uitblijvende verhoging van de Gemeentelijke bijdrage) is er ook een liquiditeitsprobleem ontstaan (zie groen lijn). De vordering van de GR op de NV nam sinds 2016 toe, waardoor de liquiditeit van de NV steeg en die van de GR daalde.
De liquiditeit is sinds 2017 regelmatig onderwerp van gesprek geweest tussen directie NV, RvC en GR. Mede naar aanleiding hiervan hebben de gemeenten een extern bureau onderzoek laten doen naar de financiële situatie van de GR en NV.
De GR is thans in nauw overleg met RvC en directie van de NV om dit probleem structureel op te lossen.
De ontwikkeling van het aantal medewerkers
SW-populatie
Empatec is van origine opgezet voor haar SW-medewerkers. De huidige samenstelling van de SW-groep ziet er binnen Empatec als volgt uit:
In het streven om zoveel mogelijk SW-medewerkers bij reguliere werkgevers onder te brengen onderscheidt Empatec de volgende vormen:
-
Begeleid Werken: bij deze vorm treedt een medewerker met een SW-indicatie in dienst van een reguliere werkgever. De betreffende SW-medewerker heeft een terugkeergarantie en de werkgever ontvangt vanuit Empatec een Loonkostensubsidie die in verhouding staat met de productiewaarde van de medewerker.
-
Detachering: bij deze vorm wordt een medewerker vanuit Empatec uitgeleend aan een werkgever en die werkgever draagt zorg voor de aansturing van de betreffende medewerker. De werkgever betaalt Empatec, afhankelijk van de productiewaarde van die medewerker, een uur-, dag-, week-, maand- of jaartarief. Wanneer het werk is afgerond en er geen ander werk meer is, dan valt de betreffende medewerker terug op Empatec. Binnen deze categorie onderscheiden we individuele en groepsdetacheringen.
- Werken Op Locatie (WOL): in dit geval verstrekt een werkgever een opdracht aan een groep medewerkers van Empatec die onder leiding staat van een leidinggevende van Empatec. Twee voorbeelden hiervan zijn: Lankhorst (Sneek) en Rentex (Bolsward). Lankhorts maakt hiervan gebruik omdat zij deze medewerkers graag willen inzetten, maar daar zelf geen geschikte leidinggevenden voor hebben. De werkgevers (c.q. opdrachtgevers) rekenen af op basis van uren dan wel geproduceerde eenheden.
Voor medewerkers die we niet via bovenstaande vormen kunnen inzetten hebben we een beschutte omgeving met een achttal werkbedrijven: Meubelbedrijf, Metaalbedrijf, Verpakkingsbedrijf, Tomatenkas, Hoveniersbedrijf, Natuur beheer, Facilitaire services en Publieke werken.
In het organigram staan naast de diverse bedrijven die onder de Empatec-paraplu vallen weergegeven ook de ondersteunende diensten. Tevens zijn per bedrijfsonderdeel de fte’s aangegeven. Onder de gesubsidieerde fte’s (g) worden zowel de SW-medewerkers verstaan als de medewerkers Beschut Werk. Onder de ongesubsidieerde fte’s (og) worden niet alleen de vaste medewerkers verstaan, maar ook de externe inhuur (zoals bijvoorbeeld uitzendkrachten en kandidaten Pastiel die in het kader van werkervaring tijdelijk ingezet worden bij Grienskip).
Meer dan 50% van de SW-medewerkers werkt sinds 2019 bij een regulier bedrijf!
Vanuit ons streven naar een inclusieve arbeidsmarkt, streeft Empatec er naar om zoveel mogelijk van haar SW-medewerkers te plaatsen in de reguliere arbeidsmarkt. In 2019 is het voor het eerst gelukt om meer dan de helft van alle SW-medewerkers in de reguliere arbeidsmarkt te plaatsen. Dit is gelukt ondanks de beëindiging van de samenwerking met Koopman in Emmeloord. Deze samenwerking is helaas om financiele redenen beëindigd. Hierdoor moesten we voor 43 medewerkers een nieuwe passende werkplek vinden. Dit ging vanzelfsprekend gepaard met veel onzekerheid voor onze medewerkers. Zowel het management van Koopman als van ons eigen Verpakkingsbedrijf hebben hun uiterste best gedaan om dit proces zo soepel mogelijk te laten verlopen.
Nieuwe doelgroepen
Sinds 2015 is de instroom van nieuwe SW-medewerkers gestopt. Sinds die tijd is er instroom van nieuwe medewerkers die de indicatie ‘Beschut werk’ hebben gekregen bij het UWV en worden medewerkers aangetrokken met Loonkostensubsidie (LKS). De ontwikkeling van deze nieuwe instroom staat in het staafdiagram met titel 'Aantallen FTE nieuwe doelgroepen' weergegeven.
Ontwikkeling totale populatie
Na een aantal jaren dat het aantal fte’s onder staf en kader is gedaald, zien we sinds 2018 dat er sprake is van een lichte stijging. Deze stijging kent de volgende oorzaken:
-
Substitutie:
- Er zijn 9 fte Pastiel-medewerkers vanuit de gemeente in dienst getreden bij NV Empatec/Empaselect BV (substitutie van ‘subsidie in natura’ naar ‘in loondienst’)
- Vanuit kostenoverwegingen is een aantal uitzendkrachten in dienst getreden bij de Dienstverlenende bedrijven (7 fte) -
Uitbreiding activiteiten:
- aantal vestigingen van de Wurkjouwer (4 fte)
- 4 fte opstart van Natuurbeheer en een pilot Duurzaam (deze laatste is ondertussen weer beëindigd) -
Als gevolg van de nieuwe strategie (3 fte)
-
Tijdelijk: per 31 december 2019 waren er 2 fte ambtenaren die in 2020 met pensioen gaan en eind 2019 niet meer actief waren en reeds waren vervangen in de NV.
De ontwikkeling van de omzet
Wij onderscheiden een tweetal soorten klanten:
- Afnemers van producten en diensten van de Empatec werkbedrijven
- Afnemers van Pastiel, hierbij onderscheiden wij:
- Gemeenten die ons een jaarlijks vooraf vast te stellen bedrag storten voor de re-integratiediensten die wij verrichten
- Gemeenten die ons betalen voor extra dienstverlening in bijvoorbeeld projecten waaraan wij meewerken
- Gemeenten die ons medewerkers in natura beschikbaar stellen voor uitvoering van re-integratiediensten (omzet in euro’s is in dat geval 0)
- Gemeenten die ons een jaarlijks vooraf vast te stellen bedrag betalen voor extra dienstverlening in de vorm van vestiging van een Wurkjouwer. Bij de Wurkjouwer worden mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt begeleid.
In de grafiek staat de omzet ontwikkeling van werkbedrijven van Empatec en van Pastiel/Wurkjouwer (exclusief de medewerkers die ons door gemeenten in natura beschikbaar worden gesteld).
Omzet Empatec per SW-Medewerker
In de jaren 2015 tot en met 2017 schommelt de omzet van Empatec-bedrijven rond de 18 miljoen euro. Om de lagere Rijksbijdrage op te vangen investeert Empatec om haar resultaat te verbeteren. Dit moet onder andere lukken door extra omzet en door een productiviteitsverbetering te realiseren.
Deze omzetstijging willen wij op de volgende manieren realiseren:
- Vanuit ons nieuwe waardemodel en een aangepast prijsbeleid (leidt gemiddeld tot prijsverhogingen)
- Reguliere prijs-indexatie
- Nieuwe producten en diensten: bijvoorbeeld exotenbestrijding, vervanging met LED-verlichting in kantoorgebouwen en residuvrij kweken van tomaten
- Saneren van niet rendabele omzet: wij zijn bijvoorbeeld gestopt met de exploitatie van het Groenbedrijf op Terschelling.
Sinds 2016 is het aantal gesubsidieerde arbeidsplaatsen met 13% gedaald. Ondanks deze daling en dankzij onze aangescherpte strategie is het gelukt om de omzet sinds 2016 met 10% te laten stijgen. Per fte betekent dit een omzetstijging van maar liefst 27%. Tevens kunnen we vaststellen dat de gerealiseerde omzet in 2019 hoger was dan was begroot en ook hoger was dan in 2018. Om de gewenste omzetgroei te realiseren vielen in 2019 de transformatiekosten echter hoger uit dan oorspronkelijk begroot.
Pastiel
Het doel van Pastiel is om tegen aanvaardbare gemeentelijke kosten zoveel mogelijk mensen vanuit de bijstand te begeleiden naar betaald werk. Naast het maatschappelijke voordeel draagt een succesvol re-integratiebeleid ook bij aan een daling van de bijstandsgelden (BUIG-budget) bij onze gemeenten.
Pastiel wordt door onze gemeenten op verschillende manieren ingezet:
- DFM zet Pastiel in voor iedereen die zich meldt voor een bijstandsuitkering (o.a. in het kader van Scherp aan de Poort). Pastiel is in DFM de enige aanbieder van re- integratie.
- SWF zet Pastiel in voor mensen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt, ook wel de doelgroep met een loonwaarde van 40% - 80%. Naast Pastiel maakt SWF ook nog gebruik van tal van andere aanbieders op het gebied van re-integratie.
- NWF (Harlingen, Terschelling en Waadhoeke) zet Pastiel in voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Zowel de doelgroep met een loonwaarde van 80% tot 100% als 40% - 80% wordt bij Pastiel aangemeld. In NWF is het uitgangspunt dat Pastiel wordt ingezet maar wanneer dit niet passend is kan er gebruik worden gemaakt van andere aanbieders.
In onderstaande grafiek staat per (cluster) gemeente(n) de ontwikkeling van de prijs per plaatsing. In deze prijs zijn ook alle kosten doorbelast die gemoeid zijn met kandidaten die wij niet succesvol hebben weten te plaatsen.